In de pre-consultatie van het wetsvoorstel versterking waarborgfunctie Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) wordt de menselijke maat vooropgesteld. De afgelopen tijd is namelijk duidelijk geworden dat in wetten en regels niet altijd wordt uitgegaan van een realistisch mensbeeld. De manier van denken en doen moet veranderen waarbij de mens meer centraal komt te staan. Bij het maken van beleid dient daarom te worden uitgegaan van realisme en dient men oog te hebben voor wat mensen echt nodig hebben. Kortom: een menselijke maat dient door de overheid te worden toegepast. De menselijke maat is door de Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) van de Tweede Kamer gedefinieerd als: ‘recht doen aan de belangen van burgers bij de totstandkoming en uitvoering van beleid, wet- en regelgeving’.
Laagdrempelige geschilbeslechting
Om invulling te geven aan de menselijke maat zijn in de pre-consultatie wetsvoorstel waarborgfunctie Awb meerdere voorstellen gedaan om informele beslechting van geschillen over overheidshandelen te bevorderen. Zo is het voorstel om laagdrempelige geschilbeslechting in te voeren. De bezwaarprocedure in afdeling 7.2 van de Awb is door de wetgever namelijk bedoeld als een laagdrempelige, oplossingsgerichte procedure. De regeling laat momenteel bestuursorganen veel ruimte voor een eigen invulling van de bezwaarprocedure. De praktijk laat zien dat de bezwaarprocedure bij veel bestuursorganen vaak tamelijk formatisch wordt uitgevoerd. De regering wil daar verandering in brengen en de bezwaarprocedure zo inrichten dat deze een bijdrage kan leveren aan effectieve geschilbeslechting en het versterken van het vertrouwen van de burger in de overheid.
Voorstellen die zien op de bezwaarfase
Een voorstel is om de oplossingsgerichte manier van het behandelen van bezwaar te verankeren in de Awb. Wanneer een bezwaarschrift wordt ingediend, gaat het bestuursorgaan eerst in overleg met de indiener van het bezwaar en kijken of op een informele manier aan het bezwaar tegemoet kan worden gekomen. Bijvoorbeeld bellen, een keukentafelgesprek, informeel overleg al dan niet met een onafhankelijke gespreksleider of mediation. Hierbij wordt een oplossingsgerichte houding vanuit het bestuursorgaan verwacht. Het bestuursorgaan dient te kijken naar achterliggende belangen en een volledig heroverweging van het besluit uit te voeren om een oplossingsrichting te vinden die past bij de situatie. Als informele afdoening niet mogelijk is, kan de formele bezwaarprocedure verder worden gevolgd. De externe bezwaaradviescommissie wordt pas om advies gevraagd, wanneer het onderzoek naar een informele afdoening door het bestuursorgaan is verricht.
Verder is voorgesteld om de uitzonderingen op de hoorplicht aan te passen wanneer een bezwaar ‘kennelijk niet-ontvankelijk’ of ‘kennelijk ongegrond’ is. Daarom moet op grond van het voorgestelde artikel 7:1b Awb in ieder geval contact met de bezwaarmaker worden opgenomen. Bij een te laat ingediend bezwaar, kan worden bekeken of ruimte bestaat om het bezwaar te zien als een hernieuwde aanvraag. Bij een bezwaar dat in eerste instantie ongegrond lijkt, kan worden bekeken of de reden voor het bezwaar toch binnen de toepasselijke kaders kan worden weggenomen. Daarbij kan met toepassing van artikel 6:6 Awb om aanvullende motivering of bewijs worden gevraagd. Een gesprek kan begrip voor het genomen besluit creëren en daarmee de procedurele rechtvaardigheid vergroten.
Ook is voorgesteld om te verduidelijken dat de bezwaarprocedure de gelegenheid is om het genomen besluit volledig te heroverwegen. Dit gold al, maar uit onderzoek blijkt dat in bezwaar niet altijd een volledige heroverweging plaats vindt. Ook additionele informatie die het bestuursorgaan heeft verkregen tijdens het behandelen van het bezwaar moet bij die heroverweging worden meegenomen. Op deze manier wordt de bezwaarprocedure als oplossingsgerichte geschilprocedure versterkt.
Voorafgaand aan de bezwaarfase
Ook kan laagdrempelige geschilbeslechting al eerder dan de bezwaarfase worden ingezet, om zo mogelijk te voorkomen dat het voeren van een bezwaarprocedure nodig is. Het voorstel bevat zowel wijziging van de Awb om vroegtijdig contact te bevorderen als om de bezwaarprocedure oplossingsgerichter te maken.
Zo is voorgesteld om bestuursorganen te verplichten om bij besluiten hun contactgegevens te vermelden. Partijen kunnen hierdoor voorafgaand aan een eventuele bezwaarprocedure met elkaar in contact komen. Door telefonisch tekst en uitleg te geven over het besluit, kan het probleem mogelijk worden opgelost en een bezwaarprocedure worden voorkomen.
Ook is voorgesteld om eerder achterliggende stukken bij het besluit openbaar te maken. Hierdoor wordt inzicht verschaft in het besluit, wat kan helpen bij het contact met het bestuursorgaan. Ook kunnen deze stukken helpen om een goed onderbouwd bezwaar in te dienen. Wel blijven de huidige beperkingen voor de toegang tot stukken gelden.
Wil je als overheidsorganisatie meer weten over de mogelijke laagdrempelige geschilbeslechting en hoe je deze kan implementeren binnen jouw organisatie? Of wil je alvast anticiperen op de mogelijke wijzigingen die het wetsvoorstel met zich meebrengt? Neem dan contact op met één van onze mediators via info@maeglink.nl of telefonisch op 088 – 0665020.
